Opening archeologisch bezoekerscentrum Itteren (I)

Gouverneur Th. Bovens opent vrijdag 6 maart het nieuwe archeologisch bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein. Hij doet dat samen met Maastrichts wethouder G. Krabbendam en directeur K. van der Veeken van Consortium Grensmaas.

De provincie, de gemeente Maastricht en Consortium Grensmaas hebben gezamenlijk het initiatief genomen om het archeologisch bezoekerscentrum gestalte te geven.

Het idee kwam ongeveer een jaar geleden op tafel tijdens een bijeenkomst van archeologen bij de afsluiting van de verplichte archeologische onderzoeken. Het Consortium kwam met het voorstel om de vondsten terug te geven aan de inwoners van Zuid-Limburg in de vorm van een permanente expositie. Dat plan is door alle partijen omarmd. Ook de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vindt de archeologische vondsten van zo'n belang dat ze medewerking toezegde aan de realisatie van het bezoekerscentrum.

Opening archeologisch bezoekerscentrum Itteren (II)

De archeologische onderzoeken maakten deel uit van de uitvoering van het project Grensmaas, dat voorziet in hoogwaterbescherming en natuurontwikkeling, gefinancierd door de winning van zand en grind.

Voor de inrichting van het archeologisch bezoekerscentrum is een deel van de eerste verdieping van Kasteelhoeve Hartelstein de afgelopen maanden verbouwd. Die ruimte sluit aan op de bestaande tentoonstellingsruimte waar onder meer een van de skeletten van het paardengraf van Borgharen in een vitrine te bezichtigen is. Ook die ruimte is uitgebreid en gaat onder meer dienstdoen als infocentrum van natuurorganisaties en RivierPark Maasvallei.

Primeur voor inwoners Itteren en borgharen (I)

De inwoners van Itteren en Borgharen zijn als eerste te gast in het archeologische bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein in Itteren.

Vrijdag 6 maart van 14 tot 17 uur zijn alle inwoners uitgenodigd om de archeologische collectie te bekijken. "We zijn elf jaar aan de slag geweest in de beide dorpen. Met het archeologisch bezoekerscentrum denken we de juiste voetafdruk achter te laten die voor altijd herinnert aan de bijzondere samenwerking met de inwoners", aldus directeur Kees van der Veeken van Consortium Grensmaas.

Eind dit jaar, of begin 2021, neemt het Consortium officieel afscheid van de inwoners van Itteren en Borgharen, dat tevens het afscheid is van alle zuidelijke locaties van het project Grensmaas. Daartoe behoren ook Bosscherveld en Geulle aan de Maas.

Primeur voor inwoners Itteren en Borgharen (II)

Het consortium is van 2008 tot 2020 in Itteren en van 2010 tot 2014 in Borgharen aan de slag geweest. Het resultaat? De twee dorpen zijn niet langer synoniem voor verdronken gemeenschappen. Itteren en Borgharen houden het nu droog bij identieke waterafvoeren, zoals in de rampjaren 1993 en 1995.

Veel inwoners vinden het nu jammer dat Consortium Grensmaas vertrekt. De uitvoering van het project Grensmaas heeft ervoor gezorgd dat beide dorpen nadrukkelijker dan ooit met elkaar optrekken. Het Consortium was daarbij een verbindende factor met het faciliteren van de zogenaamde klankbordgroep. Met de klankbordgroep kregen de inwoners ook de mogelijkheid om periodiek de dialoog aan te gaan met vertegenwoordigers van de gemeente Maastricht, Rijkswaterstaat, Waterschap Limburg en Staatsbosbeheer, die de natuurgebieden in beide dorpen in handen krijgt.

Op verzoek van de inwoners heeft Consortium Grensmaas ermee ingestemd dat de bijeenkomsten van de klankbordgroep dit jaar nog worden voortgezet. Het is de bedoeling dat de gemeente Maastricht daarna het roer overneemt.

Hoe kies je uit 10.000 vondsten (I)

De Maas is door de eeuwen heen een bindende factor geweest. Waar nu honderdduizenden recreanten fietsen en wandelen, was de rivier in lang vervlogen tijden een belangrijke factor om te gaan wonen, landbouw te bedrijven, te jagen en oorlog te voeren. De Maas is medebepalend geweest voor de geschiedenis van de zuidelijke Maasvallei tussen Maastricht en Echt-Susteren.

Dat is de belangrijkste uitkomst van het archeologisch onderzoek in de aanloop naar- en tijdens de uitvoering van het project Grensmaas, zo oordeelt ook de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). De Maasvallei was enkele decennia geleden nog onontgonnen gebied voor archeologen. Nu kan de geschiedenis vanaf de prehistorie geschetst worden.

Rode draad? De Maas heeft vanaf de steentijd een grote aantrekkingskracht gehad op mensen. De rivier was een levensader en een verkeersader. Nabij de rivier bouwden Romeinen villa's, zochten de Vikingen het in zuidelijke richting en werden ontelbare veldslagen gevoerd. Maar de Maas was ook een plek voor goden verering en langs de rivier ontstonden steden als Maastricht en Roermond, zo benadrukt archeologe Angela Simons die jarenlang de supervisie had over de bodemonderzoeken.

Hoe kies je uit 10.000 vondsten (II)

Stadsarcheoloog Gilbert Soeters van de gemeente Maastricht focust voor het belang van het archeologisch onderzoek van het project Grensmaas op Itteren en Borgharen. "Door de resultaten van dat onderzoek in de afgelopen 20 jaar kunnen we de geschiedenis van Itteren en Borgharen herschrijven en verrijken."

Het archeologisch onderzoek heeft ruim 10.000 vondsten opgeleverd, waaronder het vermaarde paardengraf van Borgharen.  Daarmee zou je twintig musea kunnen vullen. Archeoloog Wim Dijkman en conservator van het Centre Céramique in Maastricht. "We worstelen met een luxeprobleem. Hoe kies je uit 10.000 vondsten?" De beschikbare ruimte in Hartelstein is beperkt. Bovendien moest er bij de verbouwing rekening worden gehouden met de monumentale status van de kasteelhoeve.

Hoe kies je uit 10.000 vondsten (III)

De groep archeologen, die maandenlang bezig is geweest met de opzet van het archeologisch bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein, heeft daarom besloten tot wisselende exposities met telkens andere thema's, zoals de Maas zelf, het landschap, de Romeinse tijd, de middeleeuwen en de nieuw tijd. De exposities wisselen elk half jaar. De eerste staat volledig in het teken van vondsten in en bij de Maas en oude rivierbeddingen. Vondsten die terug te voeren zijn op oorlogen, handel, scheepvaart en landbouw.

Archeoloog Jan Roymans: "Dankzij het project Grensmaas hebben we de archiefkast, die de bodem toch eigenlijk is, één keer kunnen open. Die kast gaat daarna weer voor altijd op slot."

Publieksdag RivierPark Maasvallei (I)

Alle inwoners van beide Limburgen aan weerszijden van de Grensmaas moeten kennis kunnen nemen van het moois dat RivierPark Maasvallei aan wandelaars en fietsers biedt.

Daarom organiseert het RivierPark zaterdag 7 maart een open dag in Itteren. Die sluit aan op  de officiële opening een dag eerder van het archeologisch bezoekerscentrum in Kasteelhoeve Hartelstein.

Bezoekers van de open dag kunnen niet alleen kijkje nemen in de tentoonstellingsruimte, maar krijgen ook wandelingen aangeboden in het natuurgebied onder begeleiding van Maasverkenners.

Publieksdag RivierPark Maasvallei (II)

Teams van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Rivierpark Maasvallei, Rijkswaterstaat, archeologische diensten en Consortium Grensmaas staan klaar om belangstellenden tekst en uitleg te geven over de natuurontwikkeling, hoogwaterbescherming en de archeologische bodemonderzoeken.

De kringwinkel en het café van Hartelstein zijn doorlopend geopend om spulletjes te bekijken en een hapje en een drankje te nuttigen. De binnenplaats van de kasteelhoeve is feestelijk aangekleed met kraampjes.

Voor de kinderen zijn er ook allerlei activiteiten. Zo zijn er grote waterblokken, waarmee je zelf spreukjes kunt vormen.

De open dag op zaterdag 7 maart begint om 11 uur en duurt tot 16 uur. Rond Kasteelhoeve Hartelstein is parkeergelegenheid voor bezoekers die van verderaf komen. Voor bezoekers uit de regio is volop ruimte om fietsen te stallen.

Voor nadere info zie ook www.rivierparkmaasvallei.eu/nl/publieksdag-hartelstein