De vlag kan uit: hoogwaterbescherming een feit

De overstroming van de Maas in 1993 is bijna 24 jaar geleden. In januari 1995 zorgde een nieuwe overstroming opnieuw voor veel emotie in Limburg. De totale schade bedroeg meer dan 200 miljoen euro.

Nu kan eindelijk de vlag uit. Na bijna tien jaar werk aan de rivier heeft Consortium Grensmaas de hoogwaterdoelstelling bereikt. Zuid-Limburg is er veel veiliger op geworden. Bij gelijke waterafvoeren als tijdens die rampzalige kerstdagen van 1993 houden tienduizenden bewoners in dorpen en steden de Maas nu buiten de deur. Geen taferelen meer van ontredderde, geëvacueerde mensen, ondergelopen woningen en verdronken vee.

Consortium Grensmaas heeft in 2005 met de overheid afgesproken dat in Zuid-Limburg uiterlijk 31 december 2017 het sein op veilig kan. Die afspraak is het Consortium nu al nagekomen en daarmee is de belangrijkste maatschappelijke doelstelling van het project Grensmaas gehaald. Dat succes is mede terug te voeren op de goede samenwerking met Rijkswaterstaat Maaswerken, de partner van de overheid bij de uitvoering.

Ruimte

Wat heeft Consortium Grensmaas gedaan om het risico van een nieuwe overstroming te minimaliseren? De rivier heeft veel meer ruimte gekregen om water af te voeren. Het stroombed van de Maas heeft er honderden hectare bijgekregen. Achtereenvolgens zijn in Borgharen, Geulle aan de Maas, Meers, Itteren, Visserweert, Illkhoven en Grevenbicht (Koeweide) miljoenen tonnen grond verplaatst om de uiterwaarden van de rivier te verlagen.

De Maas heeft daar een volledig nieuwe aanblik gekregen. Voorheen een smalle waterstroom omzoomd door hoge oevers, kan de rivier nu zelf haar weg zoeken. Het stroombed is enorm verbreed. Met de grond van de voormalige oevers en uiterwaarden zijn de gaten weer aangevuld die zijn ontstaan door de afgraving van zand en grind. Met die delfstoffen wordt de rivierverruiming en de ontwikkeling van ruim duizend hectare natuur betaald. Een slimme win-win situatie.

Rivierverruiming in Borgharen

Dijken

De afgelopen maanden zijn ook de dijken tussen Maastricht en Echt-Susteren versterkt en verhoogd.

Dat was aanvankelijk een tijdelijke maatregel, omdat het Consortium nog niet helemaal klaar is met de rivierverruiming. Met die tijdelijke dijkverhoging zou toch het afgesproken beschermingsniveau (geen overstroming bij een afvoer van 3275 kuub per seconde bij Borgharen) worden gehaald. De eisen voor die dijken zijn aangescherpt. De dijkverhoging is daarom permanent geworden.

Dijkverhoging bij Visserweert

Effecten

De families die soms al meerdere generaties op de oevers van de Maas wonen, merken de effecten van de rivierverruiming overduidelijk. Het waterpeil van de Maas stijgt nu veel minder na langdurige regenval.

"Dat scheelt zeker een meter", zo zeggen bijvoorbeeld inwoners van Borgharen, Itteren, en Meers. Hun waarnemingen worden bevestigd door de uitkomst van hydraulische onderzoeken naar het effect van de ingrepen van Consortium Grensmaas. "De waterstandsverlaging is aanzienlijk. In vergelijking met 1993/1995 is de verlaging in Borgharen bijvoorbeeld 1,25 meter, in Itteren 0,95 meter en in Meers 0,80 meter. Al die dorpen in het werkgebied van het project Grensmaas houden het Maaswater nu buiten de deur", zegt onderzoeker Ron Agtersloot van het gelijknamige hydraulische adviesbureau.

Nevengeulen

De ingrepen om de bewoners te beschermen tegen overstromingen worden de komende jaren gecompleteerd. In Visserweert en Maasband worden nog nevengeulen gegraven.

Die dorpen liggen pal naast de Maas en daar kan de rivier niet worden verbreed. In het resterende deel van Koeweide, in Grevenbicht zelf, in Nattenhoven en Urmond krijgt de rivier ook nog extra ruimte. (voor de exacte planning: www.grensmaas.nl)

De rivierverruiming in Koeweide is voor een deel al klaar

700 miljoen

De kosten die het Consortium moet maken om Zuid-Limburg te beschermen tegen een nieuwe hoogwatergolf en ruim duizend hectare grond langs de Maas in te richten als natuurgebied, zijn opgelopen tot 700 miljoen euro. Ook de bouw van twee hoogwaterbruggen behoren bijvoorbeeld tot het takenpakket van het Consortium.

Om die investering terug te verdienen en onder de streep uiteindelijk ook nog iets te verdienen, moet er de komende zeven jaar nog 30 miljoen ton grind worden gewonnen. Bij het project Grensmaas gaan de kosten voor de baat.

De hoogwaterbrug in Visserweert in aanbouw

Werk

Consortium Grensmaas had de afgelopen jaren op piekmomenten tot 300 mensen in dienst om de hoogwaterdoelstelling te bereiken.

Een groot deel van die werknemers zijn Limburgers. Een bewuste keuze om met de uitvoering van het project ook bij te dragen aan de werkgelegenheid in de regio. Die medewerkers zijn zonder uitzondering trots op het nu bereikte resultaat.

Historisch

Het realiseren van de hoogwaterdoelstelling mag gerust een historische mijlpaal worden genoemd. Vele jaren zijn vaak verhitte discussies gevoerd over het project. Niet alleen in politieke gremia, maar ook met de bewoners, die overlast vreesden en vonden dat ze te weinig betrokken waren bij de plannen.

Het Rijk vindt het bereiken van de hoogwaterdoelstelling zo belangrijk dat de verantwoordelijk minister van Instrastructuur & Milieu naar het project Grensmaas komt voor een officiële bijeenkomst. Op donderdag 9 november bezoekt de minister eerst de werklocatie Trierveld in Sittard-Geleen en gaat daarna naar Itteren voor de onthulling van een gedenkteken over het bereiken van de hoogwaterdoelstelling.

Minister bezoekt ook locatie Trierveld

Inwoners meegenomen

Directeur Kees van der Veeken is in zijn nopjes dat het Consortium ervoor gezorgd heeft dat de Maas er ruim binnen de afgesproken termijn veel veiliger op geworden is.

,,Bovendien zijn we erin geslaagd om de inwoners aan de hand mee te nemen. Het oorspronkelijke verzet is veranderd in samenwerking, waarbij de mensen nu zelf ideeën aanreiken om de nieuwe natuur, die we ook realiseren, zo goed mogelijk te laten aansluiten op de wensen van de Maasdorpen. En dat is een resultaat dat eigenlijk niemand voor mogelijk had gehouden bij de start van het project Grensmaas."